Posted by Kameradan görürse…
İkindi yürüyüşüne devam eden komşum, arabayla geldiğimi görünce garajın kapısını açıp gülerek yanıma gelip;
-Biliyor musun Mehmet Bey, geçen sabah yürüyüşünde ne oldu?
-Hayırdır kıymetli komşum?
-Senin şu domates fidesinin dışarı sarkan dalındaki çerileri canım çekmişti, alayım da kahvaltıda yiyeyim dedim ve tam elimi uzatacaktım ki kameran aklıma geldi ve “Ya Mehmet Bey kameradan görürse ayıp olur.”, dedim ve alamadım, deyince evvela kahkahayı bastık ve ardından da
-Ağabey, ya bir de Allah’ın kameralarını hatırlayabilsek, inanın hataya uzanan eller yolda kalır, dedim.
Komşuma çeri domateslerimiz helâl olsun ama onun bu tesbiti, her insanın hassas olması gereken çok ehemmiyetli bir hakikati hatırlattı. O da şudur: Utandıracak bir hata ve günahı işleyen bir adam, başkasının bilmesinden çok utanır, rahatsız olur.
Bu vaziyet, insanın tabiatına uygun düşen bir gerçekliktir.
Bir şeyin gerçek olma durumu zihinlere bağlı olmaksızın onun gerçekliğini gösterir. Bu da hakikatin görünen yüzünü ve insan zihnini aşan daha kapsamlı, daha başka ama daha engin bir manaya ulaştırır ki ona mahiyet de diyebiliriz. O hâlde “Hak” İlâhi ismin mahiyeti eşya ve hâdisede özellikle insanın tabiatında hakikati tecelli ederken, alâkalı diğer isimlerin hakikati de vuku bularak tezahür eder.
Bunlarla şunu deriz ki “Ya Mehmet Bey, kameradan görürse” hatırlaması, yapılan fiilin muhasebesine yönelik İlâhi isim ve sıfatların tecellisinin komşumdaki anlık izdüşümüdür.
“Görürse” ifadesi, arkasındaki kaygıyı da ele verir. Böyle bir insan, ahirete inanıyor ama inandığını yaşamada başarısız. İşte bu ahvalde yapacağı kaçamakları tedirgin eden imanı, biraz gevşek ve zayıf olursa nefsin arzusu doğrultusunda bir davranışa yöneltir. Yok eğer iman sağlam ve kuvvetli ise hasbelbeşer yapacağı kaçamaklarda kişiye müessir bir uyarıcı olur.
İnsan bir fiili ya sevdiği ya da korktuğu için yapar. Sorumluluk icabı yapılanları da bu ikinin birine yerleştirmek mümkün.
İşlenen fiilin, başkası tarafından görülmesi kişiyi tedirgin ediyorsa hatalı yolda; etmiyorsa ya doğru yolda ya da işlediği fiili artık hata göremeyecek kadar kötü durumda demektir. Sonuncusundan sakınmak gerek. Bu noktadan hareketle şöyle denilebilir: İnsan; yaptığı fiillerinin görülme ve bilinme endişesi olmazsa, yapamayacağı şey yoktur. Evet, “İlk peygamberlerden itibaren halkın hatırında kalan bir söz vardır: Utanmadıktan sonra dilediğini yap!”[1], hadisi bu konuyu özetler.
Ahiret varsa, muhasebe de vardır. Muhasebe varsa hatadan uzak durmaya yol var demektir. Yol ya eğridir ya da doğru. Eğri yolda giden cezasını, doğru yolda giden de mükâfatını görmesi için ahiretin olması gerekir.
“Kameradan görürse”, mevcut imanın dışa vurumu olurken, devamındaki davranışın harama ya da helâle gidecek fiilin de rehberi olması haysiyetiyle etiketleyip, emsali davranışlara örnek olmalıdır.
Mehmet Çetin
22.10.2023 Yeni Foça İzmir
[1] Buhârî, Enbiyâ 54, Edeb 78. Ayrıca bk. Ebû Dâvûd, Edeb 6; İbni Mâce, Zühd 17
