Posted by Dört pencereden iki bakış açısı (3)
Önceki bölümlerde dört pencereyi ve onlara bakış açılarını anlattık.dört pencere2 Şimdi Risale-i Nur’dan, bu kavramların işlendiği denizden bir iki damla nev’inden örnek metinlerle çalışmamızı nakledelim.
Cüz, küll meselesi
Önce kısa bir tanımlamayı nakille yapıyoruz:
Cüz, parça, küll bütün. Cüz ile küll arasındaki münasebet cüz’î ile küllî arasındaki gibi değildir. Bu kavramlarda “Parça-bütün ilişkisi hâkimdir, parça ile bütün arasında bağ zayıftır. Küll, bütündür, cüz ise bütünün bir parçasıdır. Cüz, küllün bütün özelliklerinden sadece bir tanesini üzerinde barındırır. Meselâ; kuş bir küll’dür, yani bütündür, kanat ise bu küll’ün bir parçasıdır. Kuş denilince bütün aza ve özellikleri akla gelir; ama kanat denildiği zaman, sadece kanat ve kendine mahsus özelliği akla gelir.”[1]
Cüzlerden meydana gelen küllün vaziyetini şu ifadelerle daha iyi anlarız inşaallah:
“Bir şeyin hüsün ve cemâli, o şeyin mecmuunda görünür. Cüzlere ayrıldığı vakit, mecmuunda görünen hüsün ve cemâl, parçalarında görünmez. O şeyin umumunda tezahür eden nakış ve güzellik, her bir kısmında aranmaz.”[2]
O hâlde hakiki manada tecelli ve güzellik o şeyi meydana getiren cüzlerin intizamla bir araya gelmesiyle mümkün olacaktır. Doğrusu o bir tek cüzde, küllden bir özellik vardır ama küllü anlatmaya yeterli değildir.
“Bir küll ne şeye muhtaç ise cüz’ü de o şeye muhtaçtır. Meselâ, bir şecerenin meydana gelmesi için ne lâzım ise, bir semerenin vücuduna da lâzımdır. Öyle ise, semerenin hâlıkı, şecerenin de hâlıkı o oluyor. Hatta, arzın ve şecere-i hilkatin de hâlıkı, o hâlık olacaktır. ”[3]
Cümle gayet açık. Bir bütün nelere muhtaç ise onu meydana getiren parçası da ona muhtaçtır. Ağacın meydana gelmesi için gerekli olanlar meyvenin de vücuduna lâzımdır. Bu bakış açısından şu mantık mümkündür: O meyveyi yaratan elbette ağacı da yaratan olacaktır. Bu mantığı sürdürdüğümüzde meyveyi de ağacı da dünyayı da yaratanın aynı yaratıcı olması zorunludur, hükmü ortaya çıkar.
Bu ifadeler ile cüz-küll irtibatı kururken tümevarım metoduyla cüzden külle vardık.
İkinci örnek ile devam edelim: “Bir ordu askere yapılan elbise tedariki için ne kadar âlât, edevat ve makine lazımdır; bir neferin elbisesi için de o kadar âlât ve edevat lâzımdır.”[4]
İşte bu ifadelerin mana-i harfî değerlendirmesi şöyle olmalı: Bir sahifenin basılması ile kitabın basılması; bir meyvenin yaratılması ile onun ağacının yaratılması o kitabı basan, o ağacı yaratan için fark etmez. O hâlde sahifeyi basan, kitabı da basabilir; meyveyi yaratan, ağacını da yaratabilir. Bu bakış açısıyla baskı işini ustaya, yaratma işini Yaratıcı’ya verdik.
Haftaya bitirelim inşaallah.
Mehmet Çetin
27.07.2022 Yeni Foça İzmir
[1] M. Fahri Utkan, https://www.yeniasya.com.tr/m-fahri-utkan/risale-i-nur-da-cuz-cuz-i-kull-kulli-kavramlari_392350
[2] İşârâtü’l-İ’caz (2017), s. 20
[3] Said Nursi, Mesnevî-i Nuriye, s. 98 (2017)
[4] Age, s.29
Sayın hocam, yine güzel bir konuya değinmişsiniz. Bu düsturu sosyolojik bakış açısıyla yaşamımızdaki alacağımız kararlara da uygulayabiliriz diye düşündüm. Selamünaleyküm.
Ve aleyküm Selâm (MÇ), eyvallah.