İlmelyakin, akli ve nakli delil ile edilen; aynelyakin, duyu ile elde edilen; hakkalyakin ise iç duygu veya tecrübe vasıtasıyla insanda meydana gelen en kesin bilgiyi ifade eder. Dumanın ateşe işareti ilmelyakin, ateşin gözle görünmesi aynelyakine, elimizi ateşe uzatarak hissedilmesi hakkalyakine misaldir.
Hastalık hakkındaki malumat, hastalığı ilmelyakin derecesinde tanımaya işarettir. Hastanın görülerek hastalıkla muhatap olunması aynelyakin derecesidir. Hastalanıldığında, ilmelyakin ve aynelyakin derecesini de içine alan hakkalyakin derecesine işarettir. Namaz ve oruç hakkında malumat ile ilmelyakine, kılanı ve tutanı görmekle aynelyakine, kılmakla ve tutmakla hakkalyakine muttali oluruz.
İbadetin bütün çeşitlerinin bilinerek, görülerek ve yaşanarak uygulanmasında asiliğe düşmeyip, musibete tedbirli tahammül ve emre itaat manalarındaki sabrın uygulanması hayata anlam kazandırır. Hadisenin sabredilerek yaşanması, tavsiye edilen sabırdır. İşte bu manada hayat, hakkalyakin derecesinde değerlendirilmiş olur.
Risale-i Nur’da bilmenin üç mertebesi değişik uygulamalarıyla anlatılır. Her makamın kendi içerisinde üç kademeli olması ve hep ilk iki kademelerin üçüncü kademe olan hakkalyakine sevk etmesi murattır.
Zühre, katre, reşha basamaklarının kendi içerisinde bu üç basamakla terakki mümkün ve ideal olmaktadır. Zühre konumundaki kabiliyetine, katre durumundaki ilmine, reşha vaziyetindeki safiyetine dayanarak üç derecenin kendi içerisinde uygulama ve yükselmelerini anlatır.
Gaflete vesile olan sebepleri imtihanda çeldirici bilerek hassas duygular uyanık tutulmalı. Zira hakkalyakine yaklaştıran marifetullahın delilleri su, hava ve Nur gibidirler. Yukarıdaki üç derecenin de iç içe olduğu marifetullah delillerini yakalamak için kalbin gözüyle, ruhun bakışıyla muhatap olmak gerekir. Maddî ölçülerle değerlendirilmeye çalışıldığında bu ilâhî ve imanî nurlar ya gizleniyor veya kayboluyor.
İman, ilmelyakinden aynelyakine yakınlaştıkça bütün duygularımıza nüfuz ederek ölüm anında şeytanın tuzağından kurtuluşumuza vesile olmaktadır.İlmelyakinden hakkalyakine kadar var olan mertebeleri hayatın değişik hâllerinde uygularken hakkalyakin konumunu hem hedef etmek ve hem de değerlendirilmesine dikkat etmek selametimize vesile olacak inşaallah..
Mehmet Çetin
23 06 2014 Çiftehavuzlar Çiğli İzmir