Ekke Bıçağı

Avatar photoPosted by

İnsanlık tarihiyle yaşıt olan bıçak; geçirdiği süreçte değişik özellikleriyle, sürekli değişim ve gelişimiyle daha kullanışlı ve çok fonksiyonel yapısıyla vazgeçilmez el aletlerimizdendir.

Taş Devrinde iki yanı keskin, yassı yüzlü çakmak taşından uzunca olanı kullanılır. Bugünkü bıçak, Tunç Devri insanlarının hatırasıdır ki bunların sapı kısa, kendisi yay gibi eğik olup, biraz uzunca idi. Saplarının ağaç olanı yanında kendi madeninden olanı da vardı.

Kesme ve yontmada kullanılan bıçağın, sap ve kesici kısmı olmak üzere iki ana yapısı vardır. Kesici kısma “namlu” denilirken sabit namlu, hareketli namlu olmak üzere genelinde iki gruba ayrılır. Sapın içine giren veya üzerine katlanan şekilde hareketli kısmı diye tarif edilir. Bütün bunlarda kullanım için sapının rahat ve iyi tutulur olanı ile kolay bilenir olanı unutulmamalıdır.

Bıçaklar hangi iş için kullanılıyorsa ona göre isimlendirilir. Ekmek bıçağı, ağzı keskin ucu küt olan sofra bıçağı, kasap bıçağı, kâğıt kesme ya da zarf açmak için kullanılan sapı fildişi, kemik ya da plastik olan bıçak gibi isimlerle beraber bisturi denilen cerrahî bıçaklar ile sapsız olan kunduracı bıçağı ile sustalı, kama ve cepte taşınan küçük çakı bıçaklarını da unutmamak lâzım. Kurban kesme bıçağı, kemik kırmak için satır denilen kalın, geniş ve ağır olanı yanında tırnak bıçağını da hatırlayalım.

Spor, askerî ve savunma alanı yanında saldırıda kullanılan kasaturanın da çok farklı şekilleri var ki kılıç ve palayı da ayrı kategoride bakmak gerekir. Taşınır olmasına göre de grupları ve çeşitleri çok.

Bıçakçılık bir meslektir. Yapımında çelik ama daha çok karbon çelikler kullanılır. 1912 yılından itibaren paslanmaz çelik kullanılır. Cerrahî olanlarında ise berilyum alaşımından faydalanılır.

Bıçak koleksiyoncularını da hasretle hatırlayarak yazımızın ön bilgi kısmını geçiyoruz.

1950′ li ve 60’lı yıllarda Ağaçören’de (Panlı) çifte su verilerek sert çelik olmak gibi önemli özelliği yanı sıra saplarının manda ve koç boynuzundan yapılmış ve süslü, demirinin üzerinde EKKE yazan gayet güzel bıçaklar yapılırdı.

“Ekke bıçağını bir köseleye vur, aşır” gibi halk arasında kullanılan deyimlerde yer almıştır.

Bir tarafı keskin, sırtı düz ve ucu gittikçe sivrilirdi. Çevrede nam salmıştı. Ekke bıçakları çok güzel el emeği idi. Zamana ayak uyduramadı, makinalaşamadı. Hiç olmazsa mutfak bıçağına dönüşüp üretimini devam ettiremedi. Tarihî eser niyetine mahallî müzelere hediye etmek üzere Ekke bıçağı elinde olanlar vermeli. Meselâ Ağaçören Belediye ya da Kaymakamlıkta özel bölmede mahallî hatıralık eser diye saklanmalı.

Panlı’ya has bir bıçak çeşidi olan Ekke bıçağı ne yazık ki unutulmaya yüz tuttu, diye hayıflanırken Ağaçören Halk Eğitim Merkezi’nin, 2018 yılında açtığı Ekke Bıçak Yapım Kursu inşaallah bu konudaki ihtiyaca cevap verir ya da yeni yeni çarelere yol açar diye ümitlendik.

Ağaçören’de, geçmişte imalatı ve kullanımı çok yaygın olması yanında veraseten aynı mesleği sürdürerek ecdadının işine sahip çıkanların varlığı ümit verici hadisedir.

Bilindiği kadarıyla Ekkelerin Mehmet Bulut, Ekke Bıçağının ilk üreticisi. Sapını keçi ve manda boynuzundan imal ettiği Ekke çakı bıçağı, daha çok çobanların kullandığını ifade eden torunu Mukadder Usta, dedesinin mesleğini sürdürür. Ürettiği bıçağı ya kendi iş yerinde ya da hususi sipariş verenlere satar. O da dertlidir, bu bıçağa tam anlamıyla sahip çıkılamadığından.

Ekkeler İmalathanesinin uzun yıllar devamı, muradımızdır.

Ekke bıçağı hakkında sınırlı bilgileri naklederken, bu yazıyı okuyan okuyucularımızın da elbette ilave edecekleri vardır ve o bilgilere doğrusu ihtiyacımız vardır, şimdiden teşekkür ediyoruz.

Biz bu bilgileri derleyip naklederken ecdadımızdan yadigâr kültürün devamına da gayret etmiş olmaktayız. Bu alanda yapılan en küçük bir hizmet, netice itibariyle büyük bir hizmete ulaştıran küçük kanal olduğu şuurundayız. Bu bakımdan küçük bir âdet, büyük örfümüzün temsilcisidir.

Kalın sağlıcakla.

Mehmet Çetin

21.05.2019 Yeni Foça İzmir

One comment

  1. Ramazan Yıldırım’ın tashih yorumu:
    Sayın Çetin affınıza sığınarak resimdeki bıçaklar Ekke bıçağı değil, o bıçaklar köylü kardeşlerimizin günlük bağ ve bahçede lazım olduğu zaman kullandıkları bıçaklar.
    Ekke bıçakları kapanmaz uçlarına mantar takarlardı. Esas kullanma amacı silah olarak yani yaklaşık 50 yıl önce tabanca alacak gücü olmayanların silahıydı.
    Saygılarımla
    Not köyüm Ş.Koçhisar Demirciobası selamlar
    ***
    Ramazan Bey kardeşim.
    Gelen bilgiler istikametinde yazı hazırlıyoruz ama bu uyarınız doğrusu iyi oldu, teşekkürler. Bahse konu bıçağın resmi var ise değiştirelim. Ayrıca bu yorumunuzu web siteme yorum olarak ekliyorum. Orada kalıcı ve doğru bilgi olarak gelecek nesle nakledilir inşaallah. Ekke Bıçakları hakkında farklı bilgiler olursa sitemize ekleyebilirim. Tekrar teşekkürler. M.Ç.

Leave a Reply

E-posta adresiniz yayınlanmayacak. Gerekli alanlar * ile işaretlenmişlerdir