Vahiy ve ilham üzerine

Bilinen ve genel kabul gören şekli ile vahiy, Allah’ın bir emri, hükmü ya da bilgiyi peygamberine bildirmesidir. Kelime anlamında gizli ve hızlı özelliği olan vahiy, Kur’an’da yetmişi aşkın yerde geçer.

Bu ayetlere göre vahiy;

1.Peygamberlere,

2.Hz. Musa (ya da Hz. İsa)’nın annesi örneğinde (Kasas/7) olduğu gibi bir kısım özel insanlara (Mâide/111),

3.Meleklere (Enfal/12),

4.Arılara (Nahl/68),

5.Yer küresine ve göklere (Zilzal/1-5), yöneliktir.

Kur’ân’da, Allah’ın insanlara emirlerini tebliğ etmesi üç çeşittir

1. Vahyetme
2. Perde arkasından hitap etme
3. Elçi göndererek sözlerini bildirme.

Vahyetmede hiç elçi bulunmadan peygamberin kalbine gizli işaretle İlâhî kelâmın bildirilmesi, yer ettirilmesi şeklinde olur. Bu nev’i vahiy, sadece peygamberlere has olmayıp Allah’ın dilediği kullarının kalbine ilham vermesi, salih kullarına sadık rüyalar göstermesi ile de mümkün olmaktadır (Elmalılı c.5, s. 4255). Hz. Musa ile Kasas/28-30’da belirtildiği gibi Tur Dağı’nda perde arkasından hitap eder. Elçi meleğini göndererek peygamberine bildirdiği emirleri ise bütün insanlara yönelik bir hitaptır.

İnsana vahiy, Hz. Âdem ile başlar ve Resul-i Ekrem ile biter. Vahiy ve mu’cize doğrudan Allah kaynaklı olup, peygamberin, peygamberliğinin ispatı için Allah tarafından bir tasdiktir.

Vahiy, kıyaslanamayacak şekilde ilhamdan yüksektir. İlham, iyilik telkin eden bilgilerin Allah tarafından insanın kalbine ulaştırılmasıdır. Zihinde, kalbde aniden ortaya çıkan ilhamın, vahiy ile karıştırılması mümkündür ama kesinlikle vahiy; ayet ve hadis bilgilerine (nass) göre gölgesizdir, sâfîdir, havassa has iken ilham ise gölgelidir, ferdin duygu ve değerlendirmesine göre renk alır.

Resul-i Ekrem’in sadece tercüman ve nakil görevini yaptığı tebliği açık bir vahiy olup, peygamberin müdahalesi söz konusu olmaz. Kur’ân ve kudsî hadisler gibi. Gizli vahiy ise vahiy kaynaklı olup ifadedeki tasvir ve tafsil Resul-i Ekrem’e aittir. Enbiyaya gelen vahyin ekserisi melek vasıtasıyla, ilhamın ekseri ise vasıtasıdır. Hem en büyük bir veli, hiçbir nebinin derecesine yetişemez.

Bahsettiğimiz bilgiler vahiy okyanusu ve ilham havuzundan bir damladır. Esas dikkat çekmek istediğimiz husus ise bir âlimin, müfessirin ya da evliyanın ifade ve eserleri, gerçekten yüksek malûmat yüklü olabilir ki nihayetinde ayet veya hadis hazinesinden birer cevherdir amma asla doğrudan vahiy eseri değildir, olamaz da. Böyle bir iddiada bulunmak hem iddia sahibini ve hem de isnat edeni sorumlu kılar.

Eser ve ürünlerinin doğrudan vahiy olduğunu iddia edeni bahsetmek onun reklamını yapmaktan öteye gitmez. Böylesine iddia sahiplerini eleştirme işini konunun ehlinin yapması icap ederken gafil ve cahillerin yapması, onun dolaylı tanıtımı hesabına geçer.

Eserlerinin ilham ürünü olduğunu iddia edeni de yermek, ona çamur atmak; atanı o eserden istifade etmekten alıkoyar. Hasetlik, tarafgirlik ve kıskançlık kokan kötü bir davranıştır.

Nefsini tam ıslah edemeyen bir kısım ilim erbabı; kendilerinde gördükleri bir takım ışıltılarıyla yanılarak mehdi ya da evliya hülyasıyla maksadı aşan ifadede bulunabilir. Bir damladan okyanusa kadar mertebelerin olduğu gerçeğinden hareketle bir damlaya nail olanın, okyanus olduğunu zannetmesi nasıl bir hata ise, makamına yükselemediği, ilmine vakıf olamadığı eser ve ulemayı da cahilâne eleştirmek de ondan aşağı kalmayan bir hatadır.

Mehmet Çetin

23 Temmuz 2020 Yeni Foça İzmir